گورهای بی نشان یاس در محاصره داس

Shahrzad News:

نویسنده بهرام حیدری - شهرزاد نیوز

شهرزاد نیوز : جمعه، 9 شهریور 1386، جاده خاوران از هر روز شلوغ تر است. جاده خاروان شاهد اتوموبیل هایی است که با پیمودن یک مسیر چند کیلومتری به جاده فرعی باریکی می رسند. جاده باریکی که در انتهای آن پشت به پشت گورستان مسیحی ها و کنار به کنار گورستان بهایی ها، دو تکه خاک وسیع پیکر هزاران نفر از کسانی را در دل خود پنهان کرده است که در هشت سال ابتدایی دهه شصت توسط جمهوری اسلامی ایران اعدام شده اند. هر سال دو بار جمعیت زیادی به خاوران می آیند تا نشان دهند که از دست رفته های دهه شصت را هنوز در یاد دارند. به گورستانی که خانواده های قربانیان کشتارهای دهه شصت به کنایه از «گل» هایی که پرپر شده اند آن را گلزار خاوران می خوانند و هواداران رژیم به آن لعنت آباد می گویند. علاوه بر آخرین جمعه سال، جمعه ای که بین 1 تا 12 شهریور واقع می شود هر سال شاهد برگزاری چنین مراسمی است. دلیل انتخاب چنین روزی برای برگزاری مراسم به واقعه ای بازمی گردد که در سال 1367 در زندان های ایران اتفاق افتاد. در این سال درست پس از پایان جنگ هشت ساله ایران و عراق، بخشی از قوای نظامی مجاهدین خلق ایران تحت عنوان انجام عملیاتی با نام «فروغ جاویدان» از مرزهای غربی ایران گذشتند و البته بلافاصله نیروهای هوادار رژیم در عملیاتی موسوم به «مرصاد» آنان را سرکوب کردند. در چنین فضایی روح الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی فتوایی صادر کرد که بر مبنای آن نهادهای قضایی و امنیتی مامور شدند تا کسانی را که در زندانند ولی هنوز بر موضع «محاربه» و «ارتداد» پافشاری می کنند، دوباره محاکمه کرده و اعدام کنند. این کار توسط یک هیات سه نفره که با نام بی مسمای «هیات عفو» نامیده می شد از روزهای پایانی مرداد 67 آغاز شد و تا پایان دومین هفته شهریور ماه ادامه داشت. هنوز به درستی معلوم نیست چند نفر در جریان این اعدام های جمعی جان خود را از دست داده اند و اصلا دلیل صدور چنین فتوایی دقیقا چه بوده است. آمارها از اعدام چندین هزار نفر در روزهای تابستان 67 حکایت می کند. آماری که از دوازده هزار نفر آغاز و تا هجده هزار نفر، روایت های گوناگونی به دست می دهد. امسال از اوایل هفته گذشته نهادهای امنیتی رژیم تلاش فراوانی کردند تا شاید بتوانند از برگزاری مراسم یادبود در خاوران جلوگیری کنند. تماس های مکرر با خانواده های قربانیان کشتار جمعی و فعالان سیاسی و اجتماعی شناخته شده ای که هر سال در مراسم حضور می یابند، اما نتوانست مانع حضور گسترده در مراسم جمعه شهریور ماه شود. روز جمعه، 9 شهریور 1386 جمعیت بسیاری به خاوران آمده بودند و خاوران یکی از پرشکوه ترین سال های خود را تجربه کرد. فعالان جنبش کارگری، فعالان جنبش زنان، تعداد زیادی از دانشجویان چپگرای دانشگاه ها، برخی نویسندگان و مترجمان شناخته شده، فعالان نام آشنای جنبش چپ و تعداد زیادی از خانواده های قربانیان اعدام های دهه شصت در این مراسم حضور داشتند. این مراسم در حالی آغاز شد که نیروهای امنیتی و انتظامی به شکل محسوسی منطقه را در محاصره خود داشتند و با چندین دوربین عکاسی و فیلمبرداری لحظه لحظه مراسم را ثبت می کردند. حتی روی دوربین یکی از فیلمبرداران برچسب انبار نیروی انتظامی دیده می شد. علاوه بر این در امتداد گورستان خاوران خندق عمیقی برای به سازی سیستم فاضلاب حفر شده بود که دسترسی به محل را دشوار می کرد. در ضمن پیش از آغاز مراسم یکی از افسران نیروی انتظامی که با لباس فرم در محل حاضر شده بود بالای سکویی ایستاد و پس از این که به حاضران تسلیت گفت از آنان خواست تا ساعت ده مراسم را پایان دهند چرا که عملیات حفاری خندق در ساعت ده آغاز خواهد شد و حاضران دیگر امکان خروج از محوطه را نخواهند داشت. با وجود این مراسم در ساعت نه و سی دقیقه با اعلام سکوت مادر شریفی آغاز شد. مادر شریفی دو فرزند خود را از دست داده است. پسر بزرگتر او، فرامرز در سال 1353 در درگیری با نیروهای ساواک، پلیس امنیتی رژیم سلطنتی کشته شده و پسر دومش، فرزین در مهر 1360 به جوخه اعدام سپرده شده است. اداره مراسم را مادر لطفی که فرزندش، انوشیروان را در خرداد 1367 اعدام کرده اند و زهره تنکابنی، از زندانیان سیاسی دهه شصت که همسرش، علیرضا کیایی در کشتارهای جمعی سال 67 اعدام شده است، بر عهده داشتند. اعلام سکوت مطابق سنت برگزاری مراسم در حالی اعلام شد که جمعیت دورادور منطقه ای حلقه زده بودند که محل یکی از کانال های کشف شده ای است که تعداد زیادی از قربانیان اعدام های 67 را به صورت جمعی در آن به خاک سپرده اند. پس از سخنرانی کوتاه تنکابنی، کسانی که برای سخنرانی نام نویسی کرده بودند به ترتیب متن ها و شعرهای خود را خواندند. این متن خوانی ها البته با وقفه انجام می شد چرا که بین متن ها جمعیت به سرودخوانی می پرداخت. سرودهای آفتابکاران جنگل، خون ارغوان ها، رود، دشت خاوران و انترناسیونال سرودهایی بودند که توسط جمعیت شرکت کننده خوانده شد. هم چنین بیانیه جمعی از فعالان و دانشجویان چپ، کمیته دفاع از محمود صالحی و شورای همکاری تشکل های کارگری که به یادبود قربانیان اعدام های دهه شصت نوشته شده بود توسط نمایندگان این نیروها خوانده شد. در ادامه مراسم منصوره بهکیش گزارشی از مراسم سال گذشته خاوران خواند. بهکیش چهار برادر، یک خواهر و همسر خواهرش را در اعدام های دهه شصت از دست داده است. با نزدیک شدن به ساعت یازده و سی دقیقه، مادر لطفی اعلام کرد که مراسم را مطابق هر سال با چرخیدن دور محوطه گورهای بی نشان و خواندن سرود پایان خواهیم داد. بنابر این جمعیت در صفی منظم دورادور محوطه حرکت کردند و با خواندن سرودهای آفتابکاران جنگل، خون ارغوان ها، رود، مرغ سحر، انترناسیونال و سرود بیژن مراسم را پایان دادند. اما این پایان ماجرا نبود. پیش از این حدود ساعت ده صبح «سعید حبیبی» عضو سابق شورای مرکزی دفتر تحکیم وحدت و فعال دانشجویی چپ در ابتدای جاده فرعی منتهی به گورستان خاوران بازداشت شده و پس از چندی توسط اتوموبیل های نهادهای امنیتی به سه راه افسریه برده شده بود. در سه راه افسریه به حبیبی گفته بودند که حق ندارد به محل برگزاری مراسم بازگردد. همچنین هنگام خروج شرکت کنندگان از گورستان خاوران، حداقل دو نفر بازداشت شدند. یکی از این دو نفر مرد مسنی بود که موهای بلندی داشت و نفر دیگر هژیر پلاسچی، روزنامه نگار و فعال چپ بود که هر دو آزاد شده اند. نیروهای امنیتی حاضر در محل با دقت شماره اتوموبیل ها را ثبت می کردند و از چهره تک به تک افراد عکس می گرفتند. شنیده ها حاکی است مادر لطفی با دیدن صحنه بازداشت پلاسچی دچار افت فشار شده است و اکنون تحت مراقبت های پزشکی قرار دارد. مراسم بزرگداشت یاد قربانیان دهه شصت با وجود تمام این موانع اما برگزار شد هر چند روز پرکاری برای کسانی بود که آمده بودند تا گورهای بی نشان را در محاصره داشته باشند.